Tablica Jałmużnicza (1607). Autorem jej jest Antoni Möller, który od 1587 do śmierci w 1611 roku przebywał i tworzył w Gdańsku. W kulturze niemieckiej tego typu tablice ustawiano nad skarbonkami i spełniały one role propagandową, zachęcając wiernych do ofiarności na rzecz ubogich, sierot, więźniów i chorych. Przełożeni Skarbu Kościelnego zebrane datki przeznaczali na utrzymanie przytułków, szkół i szpitali.
Tablica Jałmużnicza (Almosentafel). Składa się z trzech części: kamiennego cokołu z tablicami inskrypcyjnymi w językach niemieckim i łacińskim, części centralnej z obrazem przedstawiającym "Uczynki Miłosierdzia" oraz zwieńczenia, w którym znajduje się obraz przedstawiający "Sąd Ostateczny". W obrazie "Uczynki Miłosierdzia" w dolnej części została ukazana postać Wiary z krucyfiksem w prawej ręce i kielichem w lewej. W centrum została namalowana kobieta będąca personifikacją Miłosierdzia. Tłem jest drzewo wyrastające z serca kobiety uosabiającej Wiarę. Konary zakończone są medalionami, w których ujęto uczynki miłosierdzia co do ciała. Od dołu z lewej strony są to:
I. Głodnych nakarmić.
II. Spragnionych napoić.
III. Nagich przyodziać.
IV. Chorych nawiedzać.
V. Więźniów pocieszać.
VI. Podróżnych w domu przyjąć.
VII. Umarłych grzebać.
Kaplica św. Jerzego. Święty Jerzy zwycięża smoka i księżniczka Małgorzata (po 1410). U podstawy namalowano herby św. Jerzego oraz Gdańska. Tłem jest malowidło ścienne (ok. 1400) odkryte w latach 80. XX wieku.
Obok św. Jerzego Epitafium naścienne Colmer.
Poniżej znajduje się malowidło z ok. 1500 w kaplicy św. Jerzego. Obraz ukazuje widok miasta, z gęsto spiętrzonymi kamienicami o bogatej architekturze, obwarowaniami z basztami, bramą, i mostem zwodzonym nad fosą. Dostrzegalne są postaci; książęca para interpretowana jako rodzice św. Małgorzaty, ponadto galopujący na białym koniu jeździec oraz kilku rycerzy.
Ołtarz św. Doroty (1435). Poliptyk z ruchomymi skrzydłami bocznymi. Część centralną i skrzydła boczne zdobią płytki alabastrowe, które przedstawiają: św. Jana Chrzciciela, Zwiastowanie, Hołd Trzech Króli, Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie, Koronację Maryi, św. Jana Ewangelistę.
Tryptyk "Sąd Ostateczny" (1467–1471) Hansa Memlinga zdobyty przez załogę karaweli Peter von Danzig. W 1473 roku gdański kaper Paul Beneke dowodzący okrętem zdobył galerę św. Mateusz/św. Andrzej, na której transportowany był tryptyk (podczas działań związanych z konfliktem pomiędzy Hanzą i Anglią). Postanowiono go przekazać do Kościoła Mariackiego. Dzieło próbowali pozyskać cesarz Rudolf II z dynastii Habsburgów oraz car Rosji Piotr I, który chciał aby obraz oddać w ramach kontrybucji. Obraz opuścił Gdańsk dopiero w 1807 roku po zdobyciu Gdańska przez wojska napoleońskie. Był prezentowany w Luwrze, następnie w 1815 roku przewieziono go do Berlina. Do Gdańska wrócił dwa lata później. Pod koniec II Wojny Światowej został wywieziony do Niemiec, skąd trafił (został skradziony) do Ermitażu (St. Petersburg). Zwrócono go w 1956 roku. Historycznie, przeznaczony był dla opactwa Badi Fiesola koło Florencji. Centralną część tworzy scena tytułowa, która podzielona jest na dwie strefy: pośrodku u góry tronuje na globie ziemskim Chrystus w asyście Maryi, Jana Ewangelisty oraz apostołów, u dołu Michał Archanioł dokonuje sądu tłumu zmartwychwstających ludzi, wydając wyrok zbawienia lub potępienia. Lewe skrzydło ukazuje symboliczną bramę do niebios, którą przekraczają zbawieni. Po przeciwnej stronie zobrazowane jest piekło, do którego wrzuceni są potępieni. Na rewersach są przedstawienia Madonny z Dzieciątkiem i Michała Archanioła, u stóp ich klęczą fundatorzy retabulum – Angelo di Jacopo Tani i jego żona Katarzyna z Tanaglich. W kościele znajduje się kopia z XIX wieku. Oryginał wystawiony jest do zwiedzania w Muzeum Narodowym w Gdańsku.
Zegar astronomiczny (1464–1470) wykonany przez Hansa Düringer z Torunia. Wysokość ponad 14 m. Składa się z trzech kondygnacji: kalendarium, planetarium i teatru figur i posiada 6 niezależnych mechanizmów.
Kalendarium tworzą trzy tarcze.. Największa jest podzielona promieniście na 365 sekcji, które odpowiadają dniom oraz koncentrycznie na 22 kręgi. Łącznie w polach znajduje się 3005 danych dla lat 1463-1538. W poszczególnych kręgach zawarto m.in. dni tygodnia, daty świąt stałych, kalendarz liturgiczny z imionami świętych z zaznaczeniem wigilii i oktaw wybranych świąt. Dwie mniejsze tarcze umożliwiały obliczanie danych potrzebnych do skonstruowania kalendarza liturgicznego, aktualizowały dużą tarczę na 76 lat i pozwalały na ustalenie dat świąt ruchomych. W centrum kalendarium znajduje się figura Marii z Dzieciątkiem w promienistej glorii. Całość otacza rama z czterema postaciami symbolizującymi upływ czasu. W lewym górnym rogu znajduje się rzeźbiona twarz, którą uznaje się za portret mistrza Düringera.
W planetarium znajdują się trzy wskazówki: godzinowa, Słońca i Księżyca. W kręgu zewnętrznym zawarto 24 cyfry odpowiadające godzinom. Południe jest u góry, północ u dołu. W następnym kręgu znajdują się znaki zodiaku. W centrum znajduje się smok, pod którym widoczne są namalowane fazy Księżyca. W narożnikach po obu stronach planetarium podczas spektaklu ukazują sceny Zwiastowania i Pokłonu Trzech Króli. W trzeciej kondygnacji znajduje się teatr figur.
Widok na Sąd Ostateczny i Zegar Astronomiczny. Z konstruktorem zegara astronomicznego w Bazylice związana jest pewna legenda. Wieść o wspaniałości zegara rozeszła się po sąsiednich państwach i któregoś dnia, władze Lubeki zaproponowały toruńskiemu mistrzowi wykonanie kolejnego zegara dla ich miasta. Tymczasem zazdrośni rajcowie z Gdańska, na rozkaz burmistrza Konstantyna Ferbera kazali oślepić mistrza Duringera. Kiedy po latach zegar w kościele Mariackim się zepsuł, poproszono mistrza o naprawę. Ten, wzburzony złapał młot, którym zniszczył mechanizm zegara, po czym przeklinając głośno, spadł z wysokości na posadzkę kościoła i poniósł śmierć na miejscu.
Zabytkowy dzwon z herbem i gdańskimi lwami.
Kaplica Zbawiciela. Ołtarz św. Barbary (1480-1500).
Obraz błogosławionej Doroty z Mątów (2017).
Epitafium rodzinne.
Tablica pamiątkowa przy płycie nagrobnej Martina Opitz von Boberfeld.
Kaplica św. Anny. Piękna Madonna Gdańska (I poł. XV w.). Figura z drewna dębowego i lipowego. Szafa stanowi tło rzeźby. Tylna ściana jest nieruchoma, pozostałe są przymocowane do niej na zawiasach i tworzą sześć skrzydeł. Jest ozdobiona promienistą glorią, wieńcem różanym składającym się z 63 róż, pomiędzy którymi znajduje się siedem medalionów ze scenami pasyjnymi. Malowane skrzydła zdobią motyw Ecce Homo oraz wizerunki świętych: Klary, Antoniego Padewskiego, Brygidy, Elżbiety, Katarzyny Szwedzkiej oraz Bernardyna z Sieny.
Drewniane, bogato zdobione epitafium.
Kaplica św. Trójcy. Ołtarz św. Marcina i Dwunastu Apostołów (ok. 1430). Polichromowany i złocony pentaptyk z dwoma parami ruchomych skrzydeł. Fundatorem ołtarza był cech krawców. Przy otwartych skrzydłach widoczna jest rzeźbiona część ołtarza przedstawiająca scenę rozesłania apostołów. W centrum znajduje się Chrystus Zmartwychwstały, nad którego głową widnieje napis: "Idźcie na cały świat i głoście, mówiąc: Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony" (Mk 16, 15-16). Chrystusa otaczają czterej apostołowie: św. Maciej z kijem (jest to fragment ułamanej lancy), św. Bartłomiej w szacie z kołnierzem z gronostajów, św. Mateusz i św. Jakub Straszy z laską pielgrzyma. Ołtarz stoi na prendelli skrzyniowej (po 1487). Namalowane na niej zostały sceny przedstawiające Biczowanie i Cierniem Koronowanie.
Kaplica Marii Magdaleny. Tryptyk, epitafium Michała Loitza (1561). W części środkowej znajdują się alabastrowe reliefy tworzące ołtarzyk. Główna scena, zlokalizowana w dolnej partii przedstawia Ukrzyżowanie Chrystusa. U góry na zewnętrznych bokach szafy znajdują się diw rzeźby. Są to alegorie Wiary (z tablicą X Przykazań) i Nadziei (z kotwicą). Skrzydła epitafium są malowane. W awersie prawego skrzydła uwieczniono Michała Loitza wraz z synami oraz herby jego rodu. W awersie lewego skrzydła namalowane zostały Kordula Feldstete (żona Michała) wraz z sześcioma córkami oraz herby należące do jej rodziny. Rewersy ozdobiono dekoracjami okuciowymi, owocami, kwiatami, hermami oraz herbami Michała Loitza.
Nawa boczna. Na końcu widoczne wejście na wieżę.
Ostatni stopień przed wyjściem na galerię wieży (oznaczony jako 400 choć jest ich 409).
Widok na ul. Mariacką a dalej na niezabudowaną jeszcze wyspę spichrzów oraz Spichlerz "Góra".
Widok na ul. Piwną i Wielką Zbrojownię.
Proporce na wieży.
Wysokość 80 m. Widoczny "Zieleniak", hotel Mercure i wieżowiec Organika-Prorem.
Widok na południową część miasta. Po lewej wieża Ratusza Głównego Miasta. Obecnie wieża jest zamknięta dla zwiedzających do odwołania.
Prospekt organowy (1625-1629). Pochodzi (jak większość wyposażenia) z kościoła św. Jana w Gdańsku. Instrument wykonał mistrz Marten Friese.
Obecnie organy posiadają 46 głosów i pełną trakturę mechaniczną. W 1730 roku Johann Sebastian Bach bezskutecznie zabiegał o rekomendację na stanowisko kapelmistrza kościoła Mariackiego.
Prospekt tworzą: szafa główna, pozytyw przedni wraz z balustradą, podniebie empory oraz herby znajdujące się nad przejściem z kruchty do nawy kościoła. Szafę główną zdobią rzeźby muzykujących aniołów. Na szczycie wieży środkowej znajduje się orzeł z gałązką oliwną w dziobie. Na zwieńczeniach pozytywu przedniego widoczni są aniołowie w otoczeniu personifikacji Miłosierdzia i Nadziei, Wiary i Sprawiedliwości, Mądrości i Męstwa. Balustrada została ozdobiona starotestamentowymi scenami z życia Tobiasza. Pomiędzy scenami znajdują się personifikacje cnót: czujność, mądrość, nadzieja, miłość, sprawiedliwość, roztropność, umiarkowanie, pobożność, łagodność i jedna niezidentyfikowana (!). Pod scenami w dolnej partii znajduje się sześć kompozycji zawierających alegoryczne przedstawienie czterech pór roku i żywiołów.
Podsufitka, 14 tarcz heraldycznych. W każdej anioł trzyma przed sobą tarczę z gmerkiem starszyzny kościelnej z 1625 roku lub pustą tarczę przygotowaną pod znaki przyszłych pokoleń.
Ukrzyżowany, witraż nad wejściem do nawy głównej.
Adam i Ewa w raju-kuszenie.
Pozostałe drewniane tablice.
Grupa Ukrzyżowanie na belce tęczowej (1517). Monumentalne rzeźby przedstawiające scenę Pasji Chrystusa mistrza Pawła. Oryginalna belka spłonęła podczas II Wojny Światowej. Po lewej figura Maryi, po prawej figura św. Jana. U podstawy wyrzeźbiono wzgórza Golgoty> Kości i czaszka symbolizuje górę skazańców oraz czaszkę Adama.
Kaplica Kapłańska. Epitafium Brandesów (1586). Tablica inskrypcyjna upamiętnia burmistrza Jana Brandesa i jego drugą żonę Dorotę. Głównym elementem jest biografia Jana. Po bokach tablicy znajdują się rzeźby, alegorie: Wiary (Fides) z lewej strony i Nadziei (Spes) z prawej. Nad gzymsem uwiecznione zostały popiersia Jana i Doroty. Towarzyszą im trzy figury alegoryczne: Praca (Labor) z prawej, Nieśmiertelność (Immortalitas) po środku, Spoczynek (Quies) z lewej. Powyżej znajduje się napis: "Mors sceptra ligonibus aequat", co oznacza: Śmierć zrównuje berła z motykami". W zwieńczeniu został umieszczony szkielet z klepsydrę i kosą. Po bokach widoczne są również miecz i berło oraz kosa i łopata. Nad nimi znajduje się uskrzydlona czaszka z klepsydrą. Pod tablicą w tondzie widoczny jest herb rodziny Brandes. Jest to uzbrojona ręka z mieczem w tarczy i w klejnocie. Nad nim we fryzie kolejna inskrypcja: "In terris labor est, requies in morte, fide spes nititur, in coelis vita parennis erit" co oznacza: " Na ziemi jest trud, po śmierci odpoczynek, na wierze opiera się nadzieja, w niebie będzie życie wieczne".
Obok w posadzce znajduje się płyta nagrobna małżonków Brandes. Jest ozdobiona aplikacjami z brązu, m.in. herbem rodziny.
Sklepienie bazyliki. Świątynię pokryto sklepieniami gwiaździstymi, sieciowymi i kryształowymi, które konstruował mistrz Henryk Hetzel.
Zabytkowe wyposażenie świątyni. Malowidła, płyty nagrobne, ołtarze i obrazy w kaplicach.
W 1529 roku, gdy zapoczątkowana w 1517 roku reformacja dotarła do Gdańska, w kościele farnym odbyło się pierwsze nabożeństwo protestanckie. Tylko główny ołtarz przeznaczony był dla katolików do 1572 roku. Przez kolejne stulecia kościół służył gminie luterańskiej, ale do drugiej połowy XVII wieku proboszczami kościoła byli duchowni katoliccy wskazani przez króla polskiego. W XVII wieku, obok kościoła Mariackiego powstała Kaplica Królewska, w której odprawiano nabożeństwa dla gdańskich katolików. Katolicy przejęli kościół dopiero po 1945 roku.
Bazylika Mariacka jest miejscem pochówku 6 tys. osób pochowanych w kościele od początku XIX wieku.
Ulica Mariacka i Bazylika.
Przy opisach korzystałem z tablic umieszczonych w kościele oraz ze strony zdsk.pl, ciekowstki.online oraz Wikipedii.
Polecam zwiedzanie z przewodnikiem.
PS.
Ukraina broni Ojczyzny. Sobota, 290. dzień wojny.
#StopWar
#FreeUkraine
#StopPutin
#Solidarni z Ukrainą
ablog.JPG)