Pomnik Burmistrza Daniela Gralatha

Wielka Aleja - część głównej arterii komunikacyjnej Trójmiasta w Gdańsku, obecnie aleja Zwycięstwa. Jest to najstarsza w Polsce tego rodzaju zachowana czterorzędowa aleja śródmiejska.

Historia.

Początkowo były to tereny wsi Suchanino, nadane jako patrymonium Młodemu Miastu przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. W 1454 nastąpiło przejęcie terenów Młodego Miasta przez Stare Miasto (wolnizna). Aleja powstała w latach 1768-1770, na miejscu istniejącej od wieków drogi z Gdańska do Oliwy. Inicjatorem i fundatorem był gdańszczanin Daniel Gralath (ur. 1708, zm. 1767). Fundusze zebrane na inwestycję wyniosły 100 tys. guldenów, jedno drzewko kosztowało 6 guldenów. Wielką Aleję poprowadzono od nowożytnych fortyfikacji Bramy Oliwskiej (ówczesnej granicy Gdańska) do Wrzeszcza (ówcześnie samodzielnego miasta), sadząc w czterech rzędach 1416 lip (długowiecznych drzew) sprowadzonych z Holandii.

Kilkaset pierwotnie zasadzonych drzew pamięta czasy swego fundatora, Daniela Gralatha.

O pomysłodawcy i fundatorze.

Daniel Gralach: Gralath-owie od 17. stulecia związali się z Gdańskiem i przez blisko 200 lat działali w instytucjach publicznych na rzecz rozwoju nadmotławskiego grodu.

Najsłynniejszy z rodu - Daniel Starszy (ojciec) piastował urzędy ławnika, rajcy i wreszcie burmistrza (w uznaniu zapobiegnięcia wkroczenia do Gdańska wojsk rosyjskich podczas wojny siedmioletniej). Przyszły burmistrz pobierał nauki w Gimnazjum Akademickim (budynki poklasztorne kościoła św. Trójcy w Gdańsku). Dzięki zaszczepionemu tam zamiłowaniu do wiedzy gdańszczanin dokonał kilku odkryć w dziedzinie elektrostatyki. Opisał je w "Historii elektryczności" i "Bibliotece elektrycznej" - bibliografii wszystkich dzieł na temat elektrostatyki. 

Historia potraktowała ich jednak brutalnie - miejsce ostatniego spoczynku znamienitych gdańszczan w Sulminie, graniczącym z Gdańskiem, popada w coraz większą ruinę i nie widać chętnych przeciwdziałania temu stanowi rzeczy...

Pomnik.

Zamysł stworzenia pomnika tego gdańskiego prawnika i przyrodnika w formie dużego głazu narzutowego powstał w 1893 roku, kiedy to uroczyście obchodzono 150 rocznicę powstania Towarzystwa Przyrodniczego (Societas Physicae Experimentalis).
Było to drugie w Rzeczypospolitej towarzystwo naukowe i drugie na świecie towarzystwo fizyczne.

W ramach tegoż towarzystwa Gralath prowadził badania z zakresu fizyki eksperymentalnej,
w tym hydrauliki, zachowania się gazów, a zwłaszcza elektrostatyki. Interesowała go również zoologia i astronomia. Jego działalność naukowa nie przeszkodziła mu w karierze politycznej.
W 1754 roku powołany został do Ławy Głównego Miasta. W 1758 roku zasiadł w Radzie, a od 1763 piastował funkcję burmistrza. Cieszył się uznaniem i autorytetem w dziedzinie nauki
i polityki nie tylko w rodzimym Gdańsku).

Pomnik w formie głazu narzutowego znajduje się od 1900 roku w połowie Wielkiej Alei.

Po wojnie na głazie umieszczono tablicę ku czci harcerzy pomordowanych przez nazistów.
W 2004 pomnik harcerzy umieszczono w niedalekim parku (Małym Błędniku), a na głazie wmurowano nową tablicę upamiętniającą Daniela Gralatha.

Wykorzystano materiały ze stron:

- pl.wikipedia.org

- archideon.pl

- zdiz.gda.pl